Ko ngā momo waikaka e rima kei Aotearoa, ko:
- kōwaro (Neochanna burrowsius)
- waikaka parauri (Neochanna apoda)
- waikaka mangu (Neochanna diversus)
- waikaka nō te raki (Neochanna heleios)
Ahakoa te ingoa ki te reo Pākehā, arā te ‘mudfish’, me noho te ika nei ki te wai mā, ā, mā te ika nei e tohu mai te hauora o te taiao. Kitea ai ngā waikaka ki ngā koiora pūrepo, pēnei i ngā repo, ngā pakihi, ngā hōpua kei ngā ngahere reporepo, ngā kōawa me ngā roma e āta haere nei te wai. Hāunga te waikaka o Wharekauri, ka noho tēnei ki ngā tapa o ngā roto rei.
I te korenga o te 80-90 ōrau o ngā repo o Aotearoa kua ngaro haere ngā puni kaiao, koinei te take matua e mate haere nei tēnei momo ika. He āheinga rerekē tō te waikaka. Ka taea e tēnei ika te noho mō tētahi wā āhua roa nei i waho i te wai, i roto i te puare rākau me te otaota mākū i ngā wā maroke. Nā te āhei o te tinana roa ki te kōwiri ki roto i ngā puare moroiti i taea ai te pēnā, kātahi ka moe mō te raumati, ā, ka hā te tinana mā te kiri mākū. Nā tēnei ka ora te ika i te maroketanga o te manga, o te kōawa, o te hōpua, o te repo hoki.
E mōrearea ana te noho a tēnei momo ika i te mea e ngaro haere ana tōna puni kaiao. Kei te rārangi IUCN ngā momo e rima o te waikaka, waihoki, e mea ana te rārangi rā kua eke ngā waikaka o Waitaha me Te Taitokerau ki te karangatanga o ‘kei te pari o te rua puta noa i te motu.’
He whakamānawa: nā Te Papa Atawhai te whakaahua o te waikaka
